نقره یکی از محبوب ترین فلزات برای ساخت زیورآلات، ظروف و وسایل تزئینی است. ظاهر براق و رنگ سرد و جذاب آن، باعث شده قرن ها در بین فرهنگ های مختلف مورد توجه باشد. عواملی همچون قیمت بالای طلا و استحکام و درخشش فلز نقره در افزایش تمایل مردم به خرید نقره، زیورآلات نقش مهمی ایفا میکنند. اما با تمام زیبایی، نقره یک نقطه ضعف دارد: تغییر رنگ.
بسیاری از افراد پس از مدتی استفاده متوجه زرد شدن یا کدر شدن نقره می شوند و تصور می کنند جنس آن تقلبی است. در حالی که این اتفاق برای بیشتر انواع نقره طبیعی است و دلایل مشخصی دارد. شناخت علت های زرد شدن نقره و روش های ساده برای رفع و پیشگیری از آن، می تواند عمر وسایل نقرهای را بیشتر کند و ظاهر زیبایشان را حفظ کند.
چرا محصولات نقره زرد میشوند؟
پیش از پرداختن به روش های مراقبت و پاکسازی نقره، لازم است شناخت دقیقی از دلایل علمی و عملی تغییر رنگ آن داشته باشیم. زرد شدن نقره یک پدیده شایع است که در بیشتر مواقع ریشه در واکنش های شیمیایی میان سطح فلز و عوامل محیطی دارد. برخلاف تصور رایج، این تغییر رنگ الزاماً به معنای پایین بودن کیفیت نقره نیست، بلکه نتیجه طبیعی تماس نقره با هوا، رطوبت، ترکیبات گوگردی، مواد شیمیایی و حتی بدن انسان است. در این بخش، مهم ترین عوامل مؤثر در فرآیند زرد شدن نقره را بررسی می کنیم تا با درک دقیق تر از علت ها، بتوانیم در ادامه راهکارهای مؤثرتری برای مقابله با این مشکل ارائه دهیم.
آبوهوا
قرارگیری در معرض آبوهوا منجر به ایجاد واکنش شیمیایی شده و در نهایت کالا اکسید میشود. به این معنی که آبوهوا به مرور زمان نقرهی درخشان و براق را به نقرهای زرد و آسیبدیده تبدیل میکند. در صورت غفلت از تمیز کردن صحیح و سریع نقره در این مرحله، رنگ محصول به تدریج سیاه میشود. نکتهی قابل ذکر اینکه تعمیر فلز نقرهی سیاه به مراتب سختتر و دشوارتر از نقرهی زرد است.
سولفید هیدروژن
نوعی مادهی شیمیایی به نام سولفید هیدروژن در امر اکسیداسیون و تغییر رنگ نقره تأثیر بسزایی دارد. این مادهی شیمیایی در اقلامی همچون پشم و لاستیک و غذاهایی مانند تخممرغ و پیاز وجود دارد. طبیعتا استفاده از چنین موادی برای انسانها مضر و خطرناک نیست. اما جهت حفظ شکل ظاهری زیورآلات نقره، به نگهداری آنها به دور از چنین اقلامی توصیه میشود.
رطوبت
از دیگر دلایل مؤثر در زرد شدن محصولات نقره میتوان به رطوبت اشاره داشت. برقراری تماس بیش از حد بین زیورآلات نقره و رطوبت به راحتی منجر به ایجاد لک بر روی محصول و زردی آن میشود. فرآیند اثرگذاری رطوبت بر روی فلز نقره همانند سولفید هیدروژن است. اگرچه اجتناب از رطوبت کار دشواری است اما تنها با کمی رعایت میتوان تأثیر این عامل را بر روی فلز نقره تا حد چشمگیری کاهش داد.
تماس با مواد شیمیایی
محصولات نقره با قرارگیری در معرض مواد شیمیایی، کرمها، عطرها، لوسیونها و حتی عرق زرد میشوند. به عبارت دیگر در اثر واکنش مواد شیمیایی موجود در محصولات آرایشی و بهداشتی و همچنین مواد خوشبوکننده با نقره، رنگ زیورآلات نقره زرد میشود. با توجه به نقش مهم تعریق در تغییر رنگ محصولات نقره، استفاده از چنین اکسسوریهایی در زمان انجام فعالیتهای بدنی چندان مناسب به نظر نمیرسد.
کیفیت آلیاژ
نقره خالص بسیار نرم است، به همین دلیل در ساخت زیورآلات معمولاً با فلزات دیگری مانند مس ترکیب می شود. میزان و نوع آلیاژ می تواند روی واکنش پذیری نقره با محیط اثر بگذارد. هر چه مقدار فلزات دیگر بیشتر باشد، احتمال زرد شدن هم افزایش می یابد.
روش های پیشگیری از زرد شدن نقره
پیشگیری از تغییر رنگ نقره، روشی مؤثر و کم هزینه برای حفظ ظاهر براق و جذاب این فلز گرانبهاست. با رعایت چند نکته ساده اما کاربردی، می توان از زرد شدن یا کدر شدن نقره جلوگیری نمود:
- نگهداری صحیح: نقره باید در محیطی خشک، تاریک و بدون تماس با هوا نگهداری شود. استفاده از جعبه های دربسته، کیسه های پارچه ای یا کیف های زیپ دار توصیه می شود. قرار دادن بسته های رطوبت گیر مانند ژل سیلیکا یا حتی قطعه ای گچ در کنار نقره، می تواند از تجمع رطوبت جلوگیری کند.
- تمیزکاری منظم: تمیز کردن نقره با پارچه ای نرم و بدون پرز، بهصورت دوره ای، مانع از تشکیل لایه های اکسید بر سطح آن می شود. استفاده از دستمال های مخصوص نقره که در بازار موجود است، گزینه ای مناسب برای حفظ براقیت سطح فلز به شمار می آید.
- پرهیز از تماس با مواد شیمیایی: نقره نباید با موادی همچون عطر، کرم، لوسیون، شوینده ها و مواد ضدعفونیکننده تماس داشته باشد. در هنگام انجام فعالیت هایی مانند شستن ظروف، استحمام یا شنا در استخر، توصیه می شود زیورآلات نقره ای از بدن خارج شوند.
- استفاده محدود در موقعیت های خاص: استفاده روزمره از نقره، احتمال تماس با عوامل تسریع کننده اکسید شدن را افزایش می دهد. بهتر است نقره در موقعیت های خاص مورد استفاده قرار گیرد و در سایر اوقات در شرایط مناسب نگهداری شود.
آشنایی با روشهای مؤثر در رفع زردی نقره
در گذشته مردم برای نابودی لکههای موجود بر روی سطح جواهرات از خمیردندان استفاده میکردند. اما امروزه به دلیل استفاده از مواد سفیدکننده و ژل در ترکیب خمیردندان، با به کارگیری این روش شاهد بروز آسیبهای بیشتر در زیورآلات هستیم.
با توجه به سختی فرآیند تمیز کردن جواهرات نقره به هنگام تجمع لکهها و گذشت زمان طولانی از لحظهی شکلگیری آنها، تمیز کردن منظم چنین محصولاتی، کلید اصلی حفظ و نگهداری زیورآلات در بهترین شکل ممکن است. در ادامه به معرفی روشهای مفید و مؤثر در امر نابودی لکههای زرد موجود بر روی محصولات نقره میپردازیم.
آب و صابون
استفاده از آب و صابون به عنوان اولین و رایجترین روش در زمینهی رفع آلودگی و زردی از محصولات نقره شناخته میشود. آب و صابون یک ترکیب ملایم بوده و در امر تمیزی زیورآلات نقره عملکرد فوقالعادهای دارد. بنابراین کاربرد چنین ترکیبی، نخستین کاری است که دارندگان زیورآلات نقره به هنگام مشاهدهی لکههای زرد بر روی محصول باید انجام دهند.
سرکه سفید و جوششیرین
به منظور ساخت این ترکیب بایستی نصف فنجان سرکه سفید را با دو قاشق غذاخوری جوششیرین مخلوط کنید. سپس باید محصول نقرهای را به مدت دو تا سه ساعت درون این ترکیب قرار دهید. در نهایت هم جواهر را شسته و خشک کنید. استفاده از این روش جهت نابودی لکههای سنگین و سرسخت بسیار مناسب است.
پارچه پولیش نقره
استفاده از پارچه پولیش نقره، از جمله روشهای ساده و البته مؤثر در نابودی تیرگی زیورآلات نقره به شمار میرود. چنین پارچههایی از جنس پنبه بوده و قادر به رفع تیرگیهای محصولات نقره بدون ایجاد خراش روی سطح کالا هستند. اشخاص از طریق آرام حرکت دادن پارچه پولیش نقره بر روی جواهر، تیرگی و لکههای زرد محصول را نابود و مجددا درخشندگی را به آن اعطا میکنند.
جوششیرین و آب
جوششیرین به عنوان یک سایندهی طبیعی و ایمن به نابودی تیرگی و آلودگی محصولات نقره کمک شایانی میکند. در صورت تمایل به کاربرد این روش، ابتدا جوششیرین و آب گرم را در یک کاسه مخلوط کرده و سپس به مدت چند دقیقه جواهر مربوطه را در ترکیب قرار دهید. در نهایت محصول مورد نظر باید با آب شسته و با یک پارچه نرم خشک شود.
محلول تمیزکننده نقره
تولید محلولهای تمیزکننده نقره با هدف حذف لکههای زرد ایجادشده بر روی نقره، بدون بروز آسیب در محصول انجام پذیرفت. بنابراین افراد با استفاده از چنین محلولهایی به راحتی قادر به نابودی تیرگی زیورآلات نقرهی خویش هستند. البته مطالعه و رعایت دستورالعملهای ذکرشده بر روی برچسب محصول امری ضروری است. پس از کاربرد محلول تمیزکنندهی نقره بایستی نسبت به شستشوی محصول مورد نظر با آب و خشک کردن آن با پارچه نرم اقدام کرد.
مراجعه به جواهرفروش مجرب
در صورت عدم رفع لکههای زرد موجود بر روی محصول نقره با روشهای فوق، باید به یک جواهرساز و یا جواهرفروش حرفهای مراجعه کرد. چنین اشخاصی با بهرهمندی از ابزارها و تکنیکهای تخصصی در زمینهی نابودی لکههای قوی و سرسخت ایجادشده بر روی زیورآلات نقره بسیار توانمند هستند.
پیشنهاد مطالعه: آیا نقره بدون شماره داریم؟
چه زمانی باید به یک متخصص مراجعه کرد؟
در برخی موارد، تغییر رنگ نقره بهقدری شدید یا پیچیده است که روش های خانگی یا حتی محصولات تمیزکننده تجاری کارساز نیستند. در چنین شرایطی، مراجعه به یک متخصص در زمینه ترمیم و پاکسازی فلزات ارزشمند، گزینه ای منطقی و مطمئن بهشمار می رود. شرایطی که نیاز به مداخله حرفهای دارد:
- تغییر رنگ عمیق و چندلایه که با تمیزکاری سطحی رفع نمی شود.
- آسیب فیزیکی یا خوردگی سطحی که می تواند ساختار نقره را تضعیف کرده باشد.
- وجود سنگ های قیمتی یا نگین های ظریف که ممکن است در تماس با مواد شیمیایی آسیب ببینند.
- نقره های عتیقه یا دارای ارزش تاریخی که نیاز به ترمیم تخصصی و محافظه کارانه دارند.
- جزئیات حکاکیشده یا طراحی های پیچیده که پاکسازی آن ها به دقت و ابزار خاص نیاز دارد.
سخن پایانی
فلز نقره در صنایع مختلف همانند تولید پنلهای خورشیدی، ساخت تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی و عکاسی و همچنین صنعت جواهرسازی کاربرد دارد. شکلگیری تدریجی لکههای زرد بر روی محصولات نقره، از جمله مشکلات رایج در زیورآلات نقره است. آبوهوا، رطوبت، سولفید هیدروژن و تماس با مواد شیمیایی از عوامل مؤثر در بروز چنین مشکلی هستند. جهت رفع این معضل به استفاده از پارچه پولیش نقره، آب و صابون، سرکه سفید و جوششیرین، محلول تمیزکننده، آب و جوششیرین و مراجعه به جواهرفروش توصیه میشود.
کارشناسان حاضر در مجموعه ما همواره آمادهی پاسخگویی به سؤالات شما درباره مشکلات موجود در محصولات نقره هستند.
